ترک اعتیاد به مواد مخدر و الکل غالباً به معنای عبور کردن از لایه‌های انکار اعتیاد و شرمساری است. در این بین افرادی که علاوه بر اعتیاد مبتلا به سرطان نیز تشخیص داده می‌شوند، خود را با خطری آنی و جدی روبرو می‌بینند که سلامتی‌شان را تهدید می‌کند. سوءمصرف اکثر مواد مخدر غیرمجاز رابطه مستقیم با ابتلا به سرطان‌های مختلف دارد؛ البته سازو کارهای واضح سببی ارتباط مواد مخدر با سرطان همواره به خوبی مشخص نیست و عامل‌های دیگری نیز خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد.
آثار جسمانی و روانی اعتیاد به مواد مخدر همواره از موارد مورد بحث بوده است. علت برجسته و اصلی سرطان به عنوان یکی از بیماری‌های کشنده، مصرف مواد مخدر می باشد که برحسب نوع مواد مورد سوءمصرف و نحوه ی استعمال آن ریسک ابتلا به انواع سرطان وجود دارد. در هر مرحلهای از اعتیاد همچنان پیشگیری از ابتلا به عوارض وخیم آن در اولویت است. هرچند هرگز برای ترک اعتیاد و پیشگیری و درمان عوارض آن دیر نیست.
کلینیک ترک اعتیاد دکتر استکی با سالها تجربه و تخصص در زمینه درمان مشکلات اعتیادی آماده ارائه خدمات مشاوره و درمان دراین زمینه می باشد. لطفا جهت کسب اطلاعات بیشتر و رزرو نوبت با شماره ما تماس حاصل فرمایید.
سرطان چیست؟
سرطان اصطلاحی عام است که به مجموعه‌ای از بیماری‌های مرتبط با یکدیگر قلمداد می‌شود که در آنها سلول‌هایی غیرعادی در بدن به روشی غیرقابل کنترل تقسیم و تکثیر می‌شوند. این سلول‌های غیرعادی به بافت‌های سالم حمله می‌کنند و عملکرد عادی سیستم را به نحو جدی مختل می‌کنند؛ به این ترتیب سلامت بدن به طور جدی به خطر می‌افتد و حتی مرگ فرد را تهدید می‌کند.
عامل‌های خطر سرطان
سرطان عامل‌های خطر متعددی دارد؛ بعضی از این عامل‌ها، مانند سن، سابقه خانوادگی و نوسانات هورمونی خارج از کنترل انسان است. بااین حال تعداد قابل توجهی از این عامل‌های خطر، از قبیل تغذیه و قرار گرفتن در معرض نور خورشید در حیطه‌ی کنترل انسان قرار دارد. در این میان سوءمصرف مواد مخدر یکی از علل مهم و قابل پیشگیری ابتلا به سرطان است.
مواد مخدر مختلف و انواع سرطان
استعمال فراورده‌های تهیه شده از تنباکو، به ویژه سیگار، قابل پیشگیری‌ترین عامل ابتلا به سرطان در جهان محسوب می‌شود. دخانیات، به ویژه سیگار حاوی بیش از ۷۰ نوع کارسینوژن یا ماده سرطان‌زای شناخته شده است که خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد. تقریباً ۳۰% از تمام مرگ‌های ناشی از سرطان ریشه در استعمال دخانیات دارد. به علاوه قرار گرفتن در معرض دود سیگار و دخانیات نیز یکی از عامل‌های خطر مهم ابتلا به سرطان به شمار می‌آید. هیچ حد و سطحی از مصرف دخانیات ایمن نیست و هیچ روش ایمنی برای استعمال دخانیات وجود ندارد. ترک دخانیات در هر زمانی احتمال ابتلا به سرطان را کاهش می‌دهد. کشیدن سیگار علت ۸۷% و ۷۰% از مرگ‌های ناشی از سرطان سینه در مردان و زنان است. البته عوارض کشیدن سیگار محدود به سرطان سینه نمی‌شود و این عادت مضر احتمال ابتلا به سرطان‌های زیر را نیز افزایش می‌دهد:
- سرطان دهان
- سرطان گلو
- سرطان حنجره
- سرطان مری
- سرطان معده
- سرطان روده بزرگ
- سرطان راست روده (رکتوم)
- سرطان پانکراس
- سرطان کبد
- سرطان کلیه
- سرطان مثانه
- سرطان دهانه رحم
- سرطان خون
صدها ماده شیمیایی مضر در سیگار و توتون وجود دارد که ۷۰% از آنها سرطان‌زا است. این سموم خطرناک پس از وارد شدن به بدن می‌توانند به هر اندامی در بدن آسیب بزنند، به همین دلیل است که استعمال دخانیات علت ابتلا به انواع سرطان است. با این توصیف هیچ حدی از مصرف دخانیات و کشیدن سیگار ایمن نیست و روش ایمنی نیز برای استعمال دخانیات وجود ندارد. فقط کشیدن سیگار نیست که برای سلامتی خطرناک است، فراورده‌های زیر نیز دشمن سلامتی به شمار می‌آید:
- تنباکو بدون دود مانند توتون جویدنی و استنشاقی
- پیپ
- سیگار برگ
- قلیان
آزمایش‌های متعدد نشان داده است که حتی سیگار الکترونیکی نیز حاوی مواد شیمیایی سرطان‌زا است که به صورت ذرات معلق در بخار وجود دارند. اگر سیگاری هستید، خوشبختانه می‌توانید با ترک سیگار احتمال ابتلا به سرطان را کاهش دهید. احتمال ابتلا به سرطان ظرف چند سال پس از ترک دخانیات به نحو قابل توجهی کاهش پیدا می‌کند.
سوءمصرف یا مصرف مزمن الکل یکی از عامل‌هایی است که خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد. نوشیدن مشروبات الکلی در درازمدت احتمال بروز سرطان‌های مختلف را بالاتر می‌برد، بااین حال مطالعات همه‌گیرشناسی نشان داده است که ارتباط مستقیم و معناداری بین مصرف، به ویژه سوءمصرف مزمن الکل و ابتلا به بعضی انواع سرطان وجود دارد. عامل‌های زیر ارتباط بین نوشیدن مشروبات الکلی و ابتلا به سرطان را تقویت می‌کند:
- مصرف مقادیر زیاد الکل
- نوشیدن مشروبات الکلی برای مدتی طولانی
افراط در نوشیدن مشروبات الکلی افزایش احتمال ابتلا به مشکلات زیر را در پی دارد:
- سرطان کبد
- سرطان مری
- سرطان‌های سر و گردن، به ویژه دهان، گلو و حنجره
- سرطان سینه
- الکل در بدن به استالدئید تجزیه می‌شود، استالدئید یک ماده سرطان‌زای بسیار سمی است که می‌تواند به ماده ژنتیکی آسیب بزند و صدمات سلولی به بار بیاورد.
- الکل طی فرایندی به نام اکسیداسیون موجب تولید رادیکال‌های آزادی می‌شود که به DNA، پروتئین‌ها و چربی‌ها آسیب می‌زنند.
- الکل غلظت استروژن را در خون افزایش می‌دهد، بالا رفتن غلظت استروژن در خون به معنای بالا رفتن احتمال ابتلا به بعضی از انواع سرطان سینه است.
- الکل توانایی طبیعی بدن برای تبدیل و جذب مواد مغذی مفید مانند فولات را مختل می‌کند که می‌تواند احتمال ابتلا به بعضی سرطان‌ها را کاهش دهد.
- نوشیدن مشروبات الکلی کالری‌های بیشتری را به رژیم غذایی اضافه می‌کند که خطر چاقی، یکی دیگر از عامل‌های خطر سرطان را افزایش می‌دهد.
استعمال دخانیات و نوشیدن الکل، هر یک به تنهایی احتمال ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد، اما ترکیب سیگار و مشروب این احتمال را به طور تصاعدی تقویت می‌کند. اثر این ترکیب مخرب به ویژه زمینه را برای ابتلا به سرطان‌های زیر فراهم می‌کند:
- حفره دهان
- گلو
- حنجره
- مری
الکل مانند حلالی عمل می‌کند که باعث می‌شود سموم مضری مانند دود دخانیات راحت‌تر وارد سلول‌های دستگاه گوارشی فوقانی شود. به همین دلیل است که ترکیب دخانیات و الکل احتمال ابتلا به سرطان‌های دهان و گلو را به حد قابل ملاحظه‌ای افزایش می‌دهد. به علاوه بدن تحت تاثیر الکل نمی‌تواند بعضی سموم را به راحتی از بین ببرد و دفع کند.
الکل یک سرکوب کننده‌ی سیستم عصبی مرکزی است. نتایج معتبرترین پژوهش‌ها حکایت از آن دارد که ارتباط بسیار محکمی بین سوءمصرف یا مصرف مزمن الکل و ابتلا به بعضی انواع سرطان وجود دارد. چنین شواهد مستقیمی درباره تاثیر دیگر سرکوب کننده‌های سیستم عصبی مرکزی بر ابتلا به سرطان وجود ندارد. در هر حال سوءمصرف مزمن این قبیل مواد نیز مانند سوءمصرف مواد مخدر دیگر عوارض و خطرات متعددی را برای سلامتی در پی دارد که یکی از مهم‌ترین آنها دچار شدن به بعضی گونه‌های سرطان است.
افزایش احتمال خطر ابتلا به سرطان از عامل‌های مرتبه سوم مربوط به سوءمصرف سرکوب کننده‌های سیستم عصبی مرکزی نشأت می‌گیرد و چندان وابسته به اثرات مستقیم خود این داروها نیست، منظور از عامل‌های مرتبه سوم عواملی مانند سوزن مشترک یا انجام دادن دیگر رفتارهار پرخطر است. برای مثال پژوهش‌های معتبر اندکی درباره ارتباط ماری جوانا با سرطان ریه انجام شده است، حال آن که افراد بسیاری سیگار ماری جوانا بدون فیلتر می‌کشند. درهر حال به خاطر بسپارید که اعتیاد خطر ابتلا به بسیاری از عارضه‌ها، از جمله سرطان را افزایش می‌دهد.
اگرچه نرخ مرگ و میر ناشی از سرطان ظرف ۲۰ سال گذشته کاهش یافته است، بااین حال هنوز سرطان یکی از شایع‌ترین عارضه‌های عمومی محسوب می‌شود.
هرچند مصرف ماری جوانا عموماً ایمن و بدون خطر محسوب می‌شود و مصرف و خرید و فروش آن در بسیاری نقاط جنبه قانونی پیدا کرده است، اما باید توجه داشته باشید که مصرف ماری جوانا احتمال ابتلا به بعضی سرطان‌ها را افزایش می‌دهد. گزارش‌هایی در زمینه افزایش موارد سرطان ریه، سر، گردن و مجاری تنفسی در اثر سم‌ها و مواد سرطان‌زا ارائه شده است. همچنین مصرف ماری جوانا با افزایش خطر ابتلا به سرطان بیضه، به ویژه در افراد جوان‌تر همراه است. شواهد موجود نشان می‌دهد، مردانی که ماری جوانا در دوران نوجوانی مصرف کرده‌اند، بیشتر در معرض ابتلا به نوع خاصی از سرطان بیضه، به نام تومور غیرسیمنومای ژرم سل قرار دارند. مطالعات انجام شده بیانگر آن است که دود ماری جوانا حاوی ماده سرطان‌زایی است که باعث سرطان بیضه می‌شود.
استروئیدهای آنابولیک دسته‌ای از مواد آندروژنیک با اثرات تستوسترون مانند هستند که مصرف‌شان در میان افرادی که می‌خواهند عضلاتی حجیم داشته باشند یا عملکرد بهتری در میادین ورزشی داشته باشند، رواج دارد. مصرف استروئیدها عوارض نامطلوبی به دنبال دارد که یکی از آنها سرطان است. چون کبد اندام اصلی مسئول سوخت و ساز و پاکسازی و دفع استروئیدها از بدن است، مصرف استروئید خطرات زیر را برای کبد ایجاد می‌کند:
- تومورهای کبد
- آدنوم کبد
- هپاتیت پلیوزیس
تغییرات هورمونی ناشی از مصرف استروئید احتمال ابتلا به سرطان‌های دیگر را بالاتر می‌برد:
- سرطان پروستات در مردان یکی از عوارض مصرف این داروها است.
- مصرف استروئیدهای آنابولیک خطر تشکیل توده‌های سرطانی دهانه رحم و آندومتر (مخاط رحم).
قات یکی از گیاهان بومی آفریقای شرقی و شبه جزیره عربستان است که بیش از ده میلیون نفر آن را در سراسر جهان مصرف می‌کنند. مصرف قات در ایالات متحده امریکا در میان مردمی با ارتباطات فرهنگی با کشورهایی مانند سومالی رواج دارد. قات به روشی مانند توتون جویده می‌شود یا مانند چای دم می‌شود. مصرف قات مشکلات جسمی و روانی متعددی را در پی دارد که یکی از آنها سرطان دهان است. به نظر می‌رسد که مصرف قات همراه با الکل و یا تنباکو این خطر را پررنگ‌تر می‌کند.
دیگر عامل‌های خطر سرطان
در بخش قبل رابطه بین انواع مواد مخدر و ابتلا به سرطان را بررسی کردیم. اما به جز نوع ماده مخدر عوامل دیگری نیز وجود دارد که این رابطه را تقویت می‌کند. روش مصرف مواد مخدر، ترکیب مواد یا چگونگی تولید آنها خطر ابتلا به سرطان را به طور غیرمستقیم برای مصرف کنندگان و اطرافیان آنها افزایش می‌دهد.
مواد مخدر تزریقی
اکثر مواد مخدر را می‌توان به روش‌های گوناگون مصرف کرد. کشیدن، استنشاق و بلع مواد مخدر هر یک خطرات خاص خود را به دنبال دارد. تزریق یکی از خطرناک‌ترین روش‌های مصرف مواد مخدر است. استفاده اشتراکی از سرنگ یکی از راه‌های رایج سرایت هپاتیت بی و هپاتیت سی است. سوزن مشترک باعث می‌شود که تماس فرد با خون آلوده بیشتر شود و به این ترتیب زمینه برای انتقال بیماری فراهم شود. اگر برای درمان هپاتیت اقدام نشود، این بیماری پیشرفت کرده و به سیروز و نوع خاصی از سرطان کبد به نام کارسینوم هپاتوسلولار (HCC) تبدیل می‌شود.
انواع محرک به جز نیکوتین
سوءمصرف هر نوع ماده مخدر در درازمدت با افزایش خطر ابتلا به عارضه‌های مختلفی مانند سرطان همراه است. خطر ابتلا به سرطان و سوءمصرف مواد مخدر غالباً با نوعی سازو کار سوم، مانند سوءمصرف همزمان چند ماده و بی‌توجهی معتادان به سلامتی و بهداشت فردی مربوط است.
نتایج بعضی پژوهش‌ها نشان داده است، کودکانی که ریتالین برای درمان اختلال کم‌توجهی ـ بیش‌فعالی (ADHD) دریافت کرده‌اند، دچار ناهنجاری‌های کروموزومی شده‌اند که احتمال ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد. پژوهش دیگر مبین آن است که مصرف محرک‌هایی مانند کوکائین خطر ابتلا به انواع سرطان، مانند لنفوم غیرهوچکین را افزایش می‌دهد. البته رابطه مستقیم بین مصرف بسیاری از محرک‌های مختلف (به جز نیکوتین) و ابتلا به سرطان کاملاً تایید نشده است.
درهر حال مصرف کنندگان مواد مخدر و داروهای محرک غالباً این مواد را همراه با الکل مصرف می‌کنند. در مجموع شکی نیست که سوءمصرف همزمان الکل و مواد مخدر دیگر خطر ابتلا به انواع سرطان را افزایش می‌دهد.
مواد مخدر غیرمجاز حاوی/ ترکیب شده با کارسینوژن‌ها
سمومی که هنگام تولید یا توزیع غیرقانونی بعضی مواد مخدر وارد آنها می‌شود، خطر ابتلا به سرطان را برای افرادی که با این مواد شیمیایی سرو کار دارند، افزایش می‌دهد. از تاثیرات خطرناک این ناخالصی‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مت کریستال/ مت آمفتامین: مواد شیمیایی سمی بسیاری در تولید غیرقانونی شیشه به کار برده می‌شود. یکی از این سموم شیمیایی همان کارسینوژنی است که در سیگار، بنزین و بنزن وجود دارد. البته خطر مصرف کریستال به همین‌جا ختم نمی‌شود، چون در تولید متامفتامین از مواد شیمیایی بسیاری استفاده می‌شود که همگی سمی و سرطان‌زا هستند.
- کوکائین: فروشندگان کوکائین معمولاً این ماده مخدر را با مواد دیگر مخلوط می‌کنند تا وزن ماده بیشتر شود و به سود بالاتری برسند. ناخالصی کوکائین عموماً سرطان‌زا است. برای مثال در انگلستان، فناستین با کوکائین مخلوط شده بود؛ فناستین احتمال ابتلا به سرطان و ناراحتی‌های کلیوی را افزایش می‌دهد.
MDMA (اکستازی): رابطه بین اکستازی و ابتلا به سرطان مشابه اثر مت آمفتامین است. هنگام تهیه اکستازی از موادی مانند سافرول استفاده می‌شود. ارتباط بین سافرول و ابتلا به سرطان در انسان‌ها مشخص نیست، اما مصرف این ماده باعث تشکیل تومور در موش‌های آزمایشگاهی شده است.
خطرات غیرمستقیم
تماس غیرمستقیم با بعضی مواد، خطر ابتلا به سرطان را در برخی افراد افزایش می‌دهد. دو نمونه از مشکلات مربوط به خطرات غیرمستقیم مواد مخدر به شرح زیر است:
- قرار گرفتن در معرض دود مواد مخدر و سیگار: ۵۸ میلیون نفر افراد غیرسیگاری در معرض دود سیگار قرار می‌گیرند. نفس کشیدن مداوم در هوای آلوده باعث می‌شود که هر ساله ۷۳۰۰ فرد غیرسیگاری جان خود را بر اثر ابتلا به سرطان ریه از دست بدهند. تاثیر غیرمستقیم سیگار و مواد مخدر همانند تاثیر مستقیم مصرف هیچ حد ایمنی ندارد و خطر ابتلا به انواع سرطان را افزایش می‌دهد.
- قرار داشتن در آزمایشگاه زیرزمینی تولید کریستال: هر فردی که در آزمایشگاه‌های غیرقانونی تولید مت آمفتامین زندگی می‌کند یا از این مکان‌ها بازدید می‌کند، در معرض خطرات بسیاری مانند آلودگی شیمیایی با سموم سرطان‌زایی قرار دارد که در فرایند تولید به کار برده می‌شود. چون این سموم با روش‌های معمول از محیط پاکسازی نمی‌شود، مواد خطرناک و آلوده مدتی طولانی در محیط باقی می‌ماند. به علاوه اگر مواد مورد استفاده در فرایند تولید به روش صحیحی امحاء نشود، خطر تماس با این مواد سرطان‌زا دیگر افراد جامعه را نیز تهدید می‌کند.
کاهش خطر
زمانی که بحث عوارض مواد مخدر و اعتیاد پیش می‌آید، نخستین خطری که به ذهن می‌آید، معمولاً سرطان نیست، بااین حال ابتلا به سرطان یکی از عوارض مرگبار سوءمصرف مواد مخدر است. دلایل بی‌شماری برای اجتناب از سوءمصرف الکل و مواد مخدر وجود دارد. اعتیاد به مواد مخدر معضلی جدی است. درمان مناسب و به موقع ترک اعتیاد می‌تواند جان بیمار را نجات دهد و از مشکلات متعددی که اعتیاد برای سلامتی، وضعیت اقتصادی و روابط فردی و شغلی پیش می‌آورد، جلوگیری کند. بازتوانی اعتیاد به مواد مخدر و الکل طرح درمانی است که متناسب با شرایط هر فرد برای رفع مشکلات برخاسته از اعتیاد تهیه می‌شود.
برنامه‌های ترک اعتیاد با هدف شناخت محرک‌های مصرف و آموزش مهارت‌های جدید و سالم مقابله‌ای برای دوری از مواد تهیه می‌شود. بازتوانی و ترک اعتیاد برای کنار گذاشتن مصرف بسیاری از مواد مخدر، از جمله الکل، کوکائین، مت آمفتامین، هروئین و داروهای تجویزی مفید است. درمان ترک اعتیاد به بیماران کمک می‌کند که میزان مصرف خود و به تبع آن، احتمال ابتلا به سرطان را کاهش دهند. مراحل درمان ترک اعتیاد به شرح زیر است:
- سم‌زدایی به کمک درمان دارویی
- ارزیابی عارضه‌های همزمان و تشخیص دوگانه
- نظارت و تنظیم طرح درمان
- اطمینان از وجود نداشتن خطر لغزش دوباره و بازگشت به اعتیاد پس از اتمام درمان
- جلسات مشاوره فردی و گروهی
- جلسات روزانه معتادان گمنام
- جلسات مشاوره خانوادگی با دوستان و اعضاء خانواده
- برنامه‌ریزی برای زمان پس از اتمام درمان بستری ترک اعتیاد
- برگزاری جلسات درمان پس از ترک کلینیک شبانه‌روزی ترک اعتیاد