درمان اختلال مصرف یک ماده مخدر زمان زیادی طول میکشد. بعضی از مردم مراحل درمان را نصفه و نیمه رها میکنند و دوباره به مصرف مواد روی می‌آورند، اما بعضی دیگر میتوانند تمام برنامه‌های چند مرحله‌ای درمانی را قبل از رسیدن به مرحله تداوم پاکی به طور کامل طی کنند . یکی از راه‌های بررسی برنامه‌های بهبودی و ترک اعتیاد، مشاهده مراحل آن است. این مراحل همیشه خطی نیستند و گاهی ممکن است باهم هم‌پوشانی داشته باشند. بعضی از افراد ممکن است در طول این مسیر حرکت کنند و قبل از اینکه به مرحله بعد بروند دوباره یک قدم به عقب بازگردند. هر کسی سفر رهایی منحصر به فرد و ویژه خود را دارد. این نظریه ترک اعتیاد تنها یک مدل برای درک بهتر مراحل بهبودی است. مدل‌های مختلفی برای شرح مراحل مختلف درمان وجود دارد اما بیشتر اصول آنها مشابه است.
مردم به دلایل مختلفی به مصرف مواد مخدر روی می‌آورند. بسیاری از آنها در ابتدا به دلیل کنجکاوی، خوش گذرانی، مصرف مواد توسط دوستانشان، یا برای افزایش توانایی عضلات هنگام ورزش کردن یا کاهش مشکلاتی مثل استرس مصرف آن را آغاز میکنند. اثرات استفاده از الکل و مواد مخدر و اعتیاد به آنها در افراد مختلف متفاوت است. با افزایش مصرف مواد مخدر احتمال اعتیاد نیز افزایش میکند. هرچند بعضی از افراد به دلیل میزان مصرفشان و واکنشی که بدنشان نسبت به مواد مخدر نشان میدهد میتوانند بدون معتاد شدن از مواد مخدر استفاده کنند. مراحل مختلف اعتیاد را مطالعه کنید تا درباره آن بیشتر بدانید.
کلینیک ترک اعتیاد دکتر استکی با سالها تجربه و تخصص در زمینه درمان مشکلات اعتیادی آماده ارائه کمک به شما می باشد. لطفا جهت کسب اطلاعات بیشتر و رزرو نوبت با شماره ما تماس حاصل فرمایید.
آغاز فرایند درمان اعتیاد به مواد مخدر
بسیاری از کسانی که تصمیم دارند تغییری در زندگیشان ایجاد کنند و اعتیاد خود را ترک کنند اما راه درستی را برای این کار انتخاب نمیکنند ، اغلب به طور نمادین و در بعضی موارد با کتک زدن و داد و فریاد کردن با آن مبارزه میکنند. در اینجا ۶ مرحله بهبودی توضیح داده شده است:
مرحله ۱: پیش آگاهی
ممکن است افراد در این مرحله از بازگشت‌پذیری اعتیاد خود آگاه باشند اما قدرت انتخاب خود را دست کم میگیرند یا به خود حق میدهند و به جای دیدن مضرات مصرف مواد مخدر فقط مزایا و فواید آن را میبینند. هیچ انگیزه‌ای برای تغییر و خروج از این وضعیت وجود ندارد، گویی در تمام زندگیشان خواب و کاملا ناآگاه بوده‌اند.
مرحله ۲: آگاهی
در این مرحله، افراد از اثرات زیان بار اعتیادشان بیشتر آگاه میشوند، اما هنوز مطمئن نیستند که این تغییر بزرگ به سختی‌اش می‌ارزد یا نه. شاید یک روز به اهمیت این موضوع پی ببرند. یک روز یکی از مراجعین جوان به من گفت: وقتی که هجدم سالم شد ماری‌جوانا را ترک میکنم. در اواخر مرحله سوم افراد میتوانند تصمیم بگیرند و نظری اجمالی در این باره داشته باشند که مضرات و هزینه اعتیاد بسیار بیشتر از فواید آن است و سپس تغییرات رفتاری مشاهده میشود. این تصمیمی نیست که در یک لحظه گرفته شده باشد بلکه جریانی است که زمان زیادی طول میکشد.
مرحله ۳: آغاز درمان
این مرحله بلافاصله پس از درخواست فرد معتاد آغاز میشود که ممکن است اولین ملاقات او برای شروع ترک اعتیاد با یک پزشک یا روان‌پزشک باشد که برنامه‌ای برای ترک اعتیاد به او میدهند. ورود افراد دیگر به این کار غیرقانونی است و جرم محسوب میشود. صرف نظر از اینکه فرد به چه طریقی وارد مراحل درمانی شده ممکن است دچار تردید و دودلی شود. اکثر مصرف کننده‌های مواد مخدر در ابتدا مطمئن نیستند که میخواهند مواد مخدر را به طور کلی کنار بگذراند و ممکن است در مقابل درمان مقاومت کنند. قدم اول درمان، تنظیم برنامه درمانی و ترغیب افراد معتاد به مقاومت در برابر سختی‌های درمان است. در ابتدای پروسه درمان، تمرکز درمانگر بر روی آموزش درباره اعتیاد و گزینه‌های مناسب درمانی، همچنین آماده کردن افراد مصرف کننده برای ترک کردن تمام مواد مخدری است که استفاده میکنند. این مرحله در بعضی از افراد ممکن است باعث ایجاد مسمویت بشود. ابتدا، دودلی‌ها و تردیدها نسبت به بهبودی برطرف میشود و فرد مصرف کننده برای برداشتن قدم بعدی آماده میشود.
مرحله ۴: پرهیز اولیه از مصرف
مصرف کننده ممکن است پس از شروع مرحله پرهیز از مصرف، حساس، شوکه، و گیج شود. اعتیاد ممکن است پیش رونده باشد و کنترل تمام زندگی شخص را در دست بگیرد. وقتی که مصرف ماده مخدر قطع میشود، پیدا کردن یک راه جایگزین و سالم‌تر برای بدست آوردن کنترل بدن فرد مصرف کننده کار دشواری است. توصیه میشود در این مرحله تمرکز درمانگر روی حل مشکلات ضروری و قابل حل مثل جلوگیری از برگشت شخص به سمت مواد مخدر و کنترل هوس او باشد. به طور کلی مشکلات انگیزشی بیشتر در روند درمان مثل صحبت درباره دلایل عمده استفاده از مواد مخدر بعد از اینکه مرحله پرهیز از مصرف به خوبی انجام شود و بتواند به صورت یک اصل دراز مدت باقی بماند مطرح میشود.
مرحله ۵: پایداری پرهیز از مصرف
وقتی که پرهیز از مصرف پایدار و ثابت شد، مرحله درمان میتواند با آموزش اینکه مصرف مواد مخدر چگونه روی زندگی ما تاثیر میگذارد پیش برود. مراحل ابتدایی درمان بسیار سخت و طاقت‌فرسا خواهد بود و ممکن است افراد در این مرحله، در برنامه‌های درمان خانگی و بدون نیاز به بستری ثبت نام کنند و اگر مایل به بستری شدن طولانی مدت در مراکز ترک اعتیاد نیستند میتوانند چند روز در هفته در مرکز بمانند و مراحل بهبودی را طی کنند. رفتار درمانی میتواند به فرد مصرف کننده کمک کند تا تشخیص دهد که اعتیاد چگونه باعث ایجاد مشکلات در زندگی روزمره فرد میشود و جلوی پیشرفت او را در زندگی میگیرد. در طول این مرحله، مهارت‌های زندگی جدید و طریقه مدیریت فردی به شخص مصرف کننده آموزش داده میشود که کمک میکند در آینده بتواند جلوی هوس‌های خود را در برابر مصرف مواد بگیرد.
مرحله ۶: بهبود پیشرفته
ترک اعتیاد یک پروسه طولانی و اغلب مادام‌العمر است و هرچه روند بهبودی طولانی‌تر باشد، ماندن در حالت پاکی آسان‌تر خواهد بود. هرچند از آنجایی که اعتیاد یک اختلال شدید و مزمن است، هیچ درمان ساده‌ای برای آن وجود ندارد. ترک اعتیاد باید مداوم باشد. در مراحل آخر بهبودی، توجه کمتری به مصرف مواد میشود و به جای آن روی اهداف بلندمدت و تشخیص اینکه اگر فرد به سمت مواد بازگردد چه چیزهایی را از دست میدهد تمرکز میشود. مصرف کنندگانی که تحت درمان قرار میگیرند به شدت نیاز دارند که به طور کامل به جامعه و خانواده‌هایشان بازگردند و روابط و هویتشان را از نو بسازند. گذر از شرم و احساس گناه یکی از بخش‌های مهم این مرحله است زیرا افراد می‌آموزند که به خودشان مانند بقیه مردم نگاه کنند بجای اینکه از واژ‌های خوب یا بد برای توصیف خودشان استفاده کنند. در طول این دوره افراد میتوانند از مرحله سخت و فشرده خارج خارج شوند و مدت کمتری را در مرکز درمانی بگذرانند. بعلاوه شرکت کردن در برنامه‌های مداوم بعد از بهبودی، مثل جلسات درمانی دوره‌ای یا مراقبت‌های منظم در جلسات ۱۲ مرحله‌ای نیز برای افراد بهبودیافته توصیه میشود.
ادامه دادن روند بهبودی
بسیار کم اتفاق می‌افتد که ترک اعتیاد یک روند مستقیم و خطی باشد. بعضی از افراد میدانند که مراحل شفاف و آشکار ترک اعتیاد در روند درمان کاملا مشهود است، اما بعضی دیگر این مدل درمانی را مفید نمیدانند. وقتی که روش درمانی برای هر فرد خاص و منحصر به فرد است، پس هر کس میتواند در هر روشی که انتخاب میکند و به آن متعهد میشود موفق باشد و نتیجه بگیرد.
انواع برنامه‌های درمانی
تحقیقاتی که روی روش‌های درمانی اعتیاد انجام شده، برنامه‌های درمانی را به چند نوع و مدل کلی دسته بندی میکند. روش‌های درمانی و برنامه‌های شخصی برای تکامل و ایجاد تنوع ادامه پیدا میکنند و امروزه بسیاری از برنامه‌های درمانی برای طبقه‌بندی درمان اعتیاد به مواد مخدر سنتی مناسب نیستند. بسیاری از این روش‌ها با سم‌زدایی و کنترل دارویی خماری آغاز میشوند که در بیشتر موارد مرحله اول درمان در نظر گرفته میشود. سم‌زدایی فرآیندی است که طی آن بدن خود را از مواد مخدر پاک میکند. این مرحله برای مدیریت اثرات فیزیولوژیکی احتمالی و خطرناکی است که ممکن است در اثر ترک مصرف مواد مخدر در بدن ایجاد شود. همانگومه که قبلا اشاره کردیم، سم‌زدایی به تنهایی نمیتواند مشکلات فیزیکی، اجتماعی، و رفتاری ناشی از اعتیاد را حل کند، بنابراین نمیتواند تغییرات رفتاری ماندگاری را در فرد ایجاد کند. سم‌زدایی باید با بررسی‌های جدی و دقیق و همراهی داروهای مناسب برای درمان اعتیاد انجام شود.
از آنجایی که افزایش خماری در این مرحله اغلب با اثرات جانبی ناخوشایند و خطرناکی همراه است، بنابراین سم‌زدایی در اکثر موارد با داروهایی که توسط پزشک برای بیماران سرپایی یا بیمارانی که در مرکز درمانی بستری هستند مدیریت میشود. از این رو، این روش درمانی به نام “درمان دارویی خماری” شناخته میشود. داروهای مختلفی مثل اوپیودها، بنزودیازپین‌ها، الکل، نیکوتین، باربیتورات‌ها، و سایر آرام‌بخش‌ها در بازار هستند که به روند درمان و کنترل خماری کمک میکنند.
درمان طولانی مدت اعتیاد در منزل
درمان طولانی مدت در منزل شامل مراقبت ۲۴ ساعته در شبانه روز است که نیازی به بستری در مرکز ترک اعتیاد ندارد. بهترین روش ترک اعتیاد در منزل، اجتماع درمانی با برنامه‌ریزی طولانی مدت ۶ تا ۱۲ ماهه است. اجتماع درمانی بر اجتماعی شدن دوباره فرد معتاد متمرکز است و از برنامه‌هایی که به طور کامل به اجتماع مربوط است به عنوان یک عنصر فعال در درمان استفاده میکند. این اجتماع میتواند شامل سایر مکان‌ها، پرسنل، ساختارهای اجتماعی باشد. اعتیاد در زمینه محیط اجتماعی فرد معتاد و مشکلات و کمبودهای روحی و روانی او بررسی میشود و فرآیند درمان روی پرورش حس مسئولیت‌پذیری و تعهد فرد تمرکز میکند، همانگونه یک زندگی اجتماعی این حس‌ها را در انسان بوجود می‌آورد. این روش درمانی ساختار یافته است وهمزمان میتواند با فعالیت‌هایی که در آن طراحی شده برای کمک به بررسی باورهای آسیب دیده، اعتماد به نفس، الگوهای مخرب رفتاری فرد تحت درمان و پذیرش راه‌های سودمند، مسالمت‌آمیز، و جدید برای برقراری ارتباط با دیگران بسیار فعال و پوبا باشد. بسیاری از خدمات فراگیر اجتماع درمانی میتواند شامل آمزش نیرو و سایر خدمات حمایتی در محل باشد. تحقیقات نشان داده که اجتماع درمانی میتواند برای افرادی که نیازهای خاصی دارند مثل نوجوانان، زنان، بی‌خانمانان، افرادی که اختلالات روحی شدید دارند، و افرادی که در زندان بسر میبرند تغییر کند.
درمان کوتاه مدت اعتیاد در منزل
برنامه‌های درمان اعتیاد کوتاه مدت درمان شدید اما نسبتا مختصری بر اساس روش ۱۲ مرحله ای ترک اعتیاد است. اصولا این برنامه‌ها برای ترک اعتیاد به الکل مناسب هستند، اما وقتی که در اواسط سال ۱۹۸۰ اعتیاد به کوکئین همه‌گیر شد بسیاری برای درمان انواع دیگری از اعتیادها نیز از این روش استفاده کردند. مدل اصلی این درمان خانگی شامل مرحله بستری بیمار به مدت ۳ تا ۶ هفته در مرکز درمانی و ادامه دادن درمان در منزل و شرکت در گروه‌های خوددرمان مثل AA است. برای ادامه دادن به برنامه‌های درمان خانگی، شرکت در برنامه‌های درمان سرپایی و یا برنامه‌های مراقبت بعد از ترک بسیار مهم است. شرکت کردن در این برنامه‌ها کمک میکنند تا وقتی که بیمار درمان خانگی را ترک میکند احتمال بازگشت به اعتیاد را کاهش دهد.
برنامه‌های درمان سرپایی
درمان‌های سرپایی در نوع، شدت، و ارائه خدمات متفاوت هستند. این نوع روش درمان هزینه کمتری دارد و برای کسانی که شغل و حمایت اجتماعی زیادی دارند مناسب است. توجه به این نکته ضروری است که برنامه‌های با شدت و سختی کم، ممکن است کمی بیشتر از آموزش‌های دارویی توصیه شوند. سایر مدل‌های درمان سرپایی را، مثل درمان یک روزه شدید، بر اساس ویژگی‌ها و نیازهای فرد میتوان در ارائه خدمات و تاثیرگذاری با برنامه‌های درمان در منزل مقایسه کرد. در بسیاری از برنامه‌های سرپایی، مشاوره‌های گروهی میتوانند نقش موثری داشته باشند. بعضی از این برنامه‌ها نیز برای بیمارانی که علاوه بر اعتیاد، مشکلات جسمی و سایر مشکلات روحی و روانی دارند تنظیم شده است.
مشاوره‌های دارویی انفرادی
مشاوره‌های دارویی انفرادی فقط بر روی ترک داروهای مخدر و الکل تمرکز نمیکند، بلکه تمام فعالیت‌های مخرب مثل، موقعیت‌های شغلی، فعالیت‌های غیرقانونی، و روابط خانوادگی / اجتماعی را نیز همانند سایر مفاد و ساختارهای برنامه‌های ترک اعتیاد، مورد هدف قرار میدهد. مشاوره‌های فردی با تاکید بر اهداف رفتاری درمان‌های کوتاه مدت، به بیماران کمک میکنند که را‌ه‌کارها و ابزارهای بیشتری برای ترک مصرف مواد مخدر و عدم بازگشت به دوران اعتیاد داشته باشند. علاوه بر این، مشاورها معمولا بیمارن را به شرکت در برنامه‌های ۱۲ مرحله‌ای ( حداقل یک یا دو بار در هفته) تشویق میکنند و در صورت نیاز به درمان‌های دارویی تکمیلی، روان درمانی، و کار ارجاع میدهند.
مشاوره‌های گروهی
بسیاری از روش‌های درمانی از گروه درمانی استفاده میکنند تا از بازخوردهای اجتماعی که بوسیله بحث و گفت‌و‌گو توسط بیماران با همتایان خود حاصل میشود برای ترویج زندگی بدون مواد مخدر استفاده کنند. تحقیقات نشان میدهد زمانی که گروه درمانی با مشاوره دارویی انفرادی همراه شود یا جوری شکل بگیرد که اصول و درمان رفتار شناختی یا مدیریت پیش‌آمدهای احتمالی در آن منعکس شود نتایج مثبتی در پی خواهد داشت. در حال حاضر محققان در حال آزمایش روشی هستند که دارای استانداردهای بیشتری است و روابط در آن دوستانه‌تر است.