تریاک, دارویی است که برای درمان درد به کار می‌رود و از گیاه تریاک گرفته می‌شود. این مواد بسیار اعتیاد آورهستند، هر فردی که این دارو را برای مدت طولانی مصرف کند، در معرض خطر اعتیاد به مواد مخدر قرار می‌گیرد. پزشکان سالهاست که انواع مختلفی از مواد معدنی تریاک را برای اهداف پزشکی خود استفاده می‌کنند. این مواد به طور طبیعی از شیره خشخاش گرفته می‌شود. مشتقات طبیعی گیاه خشخاش تریاک نامیده میشوند. البته تریاک با مواد دیگر ترکیب می‌شود. تریاکی که ساخته دست انسان است مواد مخدر نامیده می‌شود. در مجموع، این مشتقات مخدر و تریاک از کشت خشخاش به دست می‌آید که شامل مورفین، کدئین، اکسی کودون و هروئین میشوند.
بسیاری از افراد به دلیل برچسب اجتماعی “اعتیاد” از رفتن به سراغ درمان اجتناب می‌کنند و زندگی خودشان را به خطر می‌اندازند. ما معتقدیم که اعتیاد به مواد مخدر شرم آور نیست – این یک بیماری است. و همانند هر گونه بیماری دیگری، نیاز به مراقبت پزشکی و توجه دارد. با اقدام درست، سم زدایی، برنامه‌های درمان و نظارت افراد آگاه، شما می‌توانید اعتیاد به مواد مخدر را ترک کنید و زندگی شاد و موفقی شروع کنید.
مواد مخدر به چه شکل‌هایی هستند؟
مواد مخدر به اشکال گوناگونی وجود دارد. مواد مخدر مانند اکسی کدون و هیدروکودون به شکل قرص هستند. چون آنها با فرمولاسیون استامینوفن یا آسپیرین ، رنگهای مختلف و با قدرتهای متفاوت تجویز میشوند. این ترکیبات به صورت صورتی، آبی، هلویی یا زرد هستند.
داروهای ضد افسردگی معمولا به صورت قرص برای درمان درد قورت داده میشوند. با این حال، راه های سریعتری هم وجود دارد که بیشتر افراد معتاد انتخاب می٬کنند، از جمله:
- جویدن دارو به منظور افزایش جذب
- خرد کن قرص و کشیدن آن از طریق بینی تا سریعتر وارد جریان خون شود
- حل کردن قرص در آب و تزریق آن داخل رگ
افرادی که اعتیاد به مواد مخدر دارند معمولا قرصهای خود را در بطری قرصهای پرتقالی معمولی نگه می‌دارند و یا آنها را در جلد قرص نعنا یا آب نبات پنهان می‌کنند. اگر فرد معتاد قرص را می‌تراشد و استنشاق می‌کند، این پودر را در بسته‌های کوچک یا فویل می‌پیچد. بسیاری از افراد معتاد اعتیاد خود را با نسخه پزشک شروع می‌کنند. اغلب آنها یک عمل جراحی یا بیماری داشته‌اند و از این دارو استفاده کرده اند و بعدا به دارو معتاد شده‌اند. در برخی موارد، این منجر به اعتیاد به هروئین می‌شود.
هروئین از مورفین گرفته شده است و معمولا به صورت پودر فروخته می‌شود. هروئین از رنگ سفید تا قهوه ای تفاوت رنگی دارد. علاوه بر شکل پودر، هروئین به صورت گرانول و کریستالی قهوه ای به نام “کرک” نیز وجود دارد.
آیا تریاک اعتیاد آور است؟
مواد افیونی بسیار اعتیاد آورهستند و به احتمال بسیار قوی اعتیاد به مواد مخدر پیش می‌آید. هنگامی که فرد معتاد مواد مخدر مصرف می‌کند، دارو وارد مغز می‌شود از طریق جریان خون، موجی از اندورفین و دوپامین مصنوعی ایجاد می‌کند(انتقال دهنده‌های عصبی مسئول احساس پاداش، لذت و رضایت هستند). این باعث ایجاد موج عظیم شادی و رضایت می‌شود. تولید این حجم بالای دوپامین یا اندورفین به طور طبیعی خیلی کم اتفاق می‌افتد و تنها راهی که فرد می‌تواند آن را دوباره تجربه کند استفاده مجدد از دارو است.
با این حال، پس از استفاده مکرر، مغز ساختن دوپامین و اندورفین‌ها را متوقف می‌کند و توانایی فرد برای تجربه مجدد این احساسات تنها منوط به استفاده مجدد از مواد مخدر می‌شود. به علت احساسات قوی و مطلوبی که در مغز فوران می‌کند و به این دلیل که به طور طبیعی نمی‌توانند این لذت را تجربه کنند, خیلی راحت مشتاق به استفاده بیشتر از مواد مخدر میشوند . افراد برای کاهش درد از مواد مخدراستفاده می‌کنند وبا استفاده بیشتر به دنبال دستیابی به این احساس عالی هستند. این یکی از دلایل مهمی است که مواد مخدر اینقدر اعتیاد آور است و به همین دلیل اعتیاد به مواد مخدر اینقدر نگران کننده است.
چندین مرحله برای ایجاد اعتياد به مواد مخدر وجود دارد (اعتیاد به مواد افیونی). مرحله اول، تحمل است – زمانی که یک فرد باید از دوزهای بیشتری از مواد مخدر استفاده کند تا همان حس عالی را تجربه کند. بعد از آن وابستگی فیزیکی است،این زمانی است که فرد معتاد استفاده از مواد را متوقف کند. در نهایت، مرحله وابستگی روانی یا گرایش به مصرف مواد مخدر آغاز می‌شود که مشخصه‌ی اعتیاد به مواد مخدر است.
استفاده طولانی مدت از مواد مخدر باعث تغییر کارکرد سلولهای عصبی در مغز می‌شود. این حتی برای افرادی که مدت زمان طولانی برای درمان درد، خود از داروی تجویزشده پزشک استفاده می‌کنند، نیز اتفاق می‌افتد. سلولهای عصبی به مواد مخدر در اطراف خود عادت پیدا می‌کنند ، بنابراین زمانی که آنها به طور ناگهانی قطع میشوند، مغز واکنش فرار از خود نشان می‌دهد. این باعث احساسات و واکنش‌های ناخوشایندی می‌شود که به آن علائم ترک گفته می‌شود.
یکی از نشانه‌های اعتیاد به مواد مخدر ,فردی است که تأثیر منفی مواد مخدر بر زندگی خود را می‌داند اما باز هم مصرف می‌کند،. آنها به شدت خواستار مصرف مواد مخدر هستند – گرایش نامیده می‌شود – و آنها دیگر با پاداشهای طبیعی (مثل شکلات، اعمال جنسی، تلویزیون یا راه رفتن در ساحل) احساس رضایت نمی‌کنند.
علائم و عوارض جانبی استفاده از مواد مخدر
اعتیاد به مواد مخدر در طول زمان موجب تغییراتی در مغز می‌شود و باعث تغییرات فاحشی در رفتار، روان و فیزیولوژی فرد می‌شود. در نتیجه، شما متوجه این تغییرات جسمی و روانی در فرد معتاد به مواد مخدر خواهید شد. علائم اولیه فیزیکی(بدنی) عبارتند از:
- خشکی دهان
- یبوست
- تعریق
- حواس پرتی و گیجی
- احساس سرخوشی و خوشحالی بیش از حد
- تنگ شدن مردمک چشم
- چهره سرخ
- عدم تعادل
- خواب بیش از حد و یا خواب خیلی کم
اگر کمک دریافت نکنند، علائم شدید و جدی شروع خواهند شد. که عبارتند از:
- درد قفسه سینه
- کهیر
- بثورات پوستی
- تشنج
- ضربان سریع قلب
- ضربان آهسته قلب
- دشواری تنفس یا ناتوانی در تنفس
- تنفس آهسته یا کم عمق
- مشکل قورت دادن یا عدم توانایی بلع
- تورم صورت، زبان، دست، پاها یا گلو
- استفراغی که با دارو قطع نمی‌شود
- سردرد / سرگیجه / خواب آلودگی
- تهوع و استفراغ
- فشار خون پایین
علائم روانی سوء مصرف مواد مخدر عبارتند از:
- گیجی
- از دست دادن اشتها
- تحریک پذیری
- نوسانات حالات روحی
- افسردگی
- حملات عصبی
افراد مصرف کننده مواد مخدر در معرض خطرات بیشتری در رابطه با سلامتی هستند ، از جمله اچ آی وی(ایدز) که به دلیل تزریق مواد مخدر داخل رگ, رخ می‌دهد. علاوه بر این، تزریق مواد مخدر داخل رگ خطر ابتلا به هپاتیت را نیز افزایش می‌دهد. همه افراد معتاد نیز معمولا دچار مصرف بیش از حد مواد میشوند که نیاز به فوریت پزشکی دارد و اگر بلافاصله درمان نشود، می‌تواند کشنده باشد.
تأثیرات مصرف مواد مخدر بر سلامتی دردرازمدت
هرچه افراد مصرف مواد مخدر را افزایش دهند، بیشتر در معرض خطر آسیب جدی و دائمی هستند. اثرات مصرف مواد مخدر برسلامتی در درازمدت شامل وارد شدن آسیب به بخشهای مختلف بدن مانند مغز، قلب، سیستم عصبی مرکزی و سایر اعضای اصلی بدن می‌شود. مصرف مواد مخدر روی بارداری تاثیر می‌گذارد و ممکن است اثرات نامطلوبی روی سلامت جنین و نوزاد داشته باشد. برخی از اثرات درازمدت سوء مصرف مواد مخدر عبارتند از:
- سیستم ایمنی ضعیف
- مشکلات دستگاه گوارش مانند یبوست و انسداد روده
- تنگی نفس
- عفونت‌های خون
- انتقال بیماری از طریق خون
- از بین رفتن رگها
- کما
- فلج جزئی
- تورم پوست
- اختلال عملکرد جنسی
- آسیب مغزی و از دست دادن توانایی‌های شناختی
- مشکلات دندان
- اعتیاد
باید توجه داشته باشید که دلیل اصلی مصرف مواد مخدر احساس “سرمستی و سرخوشی” است. با این حال، وقتی که یک فرد به این احساس عادت می‌کند یا به حد تحمل می‌رسد، میزان مواد مصرفی دیگر جوابگو نیست. به تدریج دوز شروع به افزایش می‌کند، که به شدت اثرات زیان باری بر بدن انسان دارد. بسیاری از قسمت‌های بدن تحت تاثیر قرار می‌گیرند.
زنان بارداری که معتاد به مواد مخدر هستند، نه تنها بدن خود را در معرض خطر قرار می‌دهند، بلکه نوزادان خود را هم در رحم و همچنین پس از تولد در معرض خطر اعتیاد قرار می‌دهند. خطرات احتمالی پیش از تولد:
- زایمان زودرس
- اعتیاد به مواد مخدر نوزادان
- ترک نوزاد تازه متولد شده
- نوزادان HIV مثبت(دارای ایدز)
- نوزادان هپاتیت مثبت
- سندرم محرومیت از مواد نوزادان، از جمله لرزش، تشنج و ناراحتی تنفسی
- مقاومت نوزاد در برابر آرام کردن یا نوازش
- واکنش غیر طبیعی نوزادان با محرک‌های بصری یا شنیداری
همانطور که پیش از تولد رشد کودکان تحت تاثیر مواد مخدر قرار می‌گیرد، گزارش‌های اولیه نشان می‌دهد که شیوع بیش فعالی، کم توجهی و اختلالات خواب نیز در کودکان مشاهده شده است. مطالعات دیگر کمبود حافظه و مشکلات ادراکی در کودکان بزرگتر و افسردگی در جوانان را نشان می‌دهد. اگرچه هنوز اطلاعات در مورد اینکه کودکان پیش از تولد چطور تحت تاثیر مواد قرار می‌گیرند کاملا مشخص نیست اما بهترین کار این است که مادران باردار در طی دوران بارداری از مصرف مواد خودداری کنند و برای اعتیاد خود در دوران بارداری کمک بگیرند.
علائم ترک اعتیاد
خیلی‌ها ادعا می‌کنند که ترک مواد مخدر و سم زدایی، سخت ترین بخش مبارزه با مواد مخدر است. هنگامی که فردی مصرف مواد مخدر را کاهش می‌دهد ویا متوقف می‌کند ، علائم جسمی و روانی خاصی ظاهر میشوند-که ترک نامیده می‌شود. این امر به ویژه زمانی بیشتردیده می‌شود که فرد معتاد به طور مرتب دوزهای بالایی از مواد مخدر را مصرف می‌کند.
علائم اولیه ترک ممکن است در اولین روز سم زدایی شروع شود. علائم فیزیکی و روانی ترک مواد مخدر عبارتند از:
- آبریزش بینی
- اشک‌ریزی یا گریه
- بی‌قراری
- بیخوابی
- خمیازه کشیدن غیر قابل کنترل
- تعرق مفرط
- اضطراب
- درد و گرفتگی عضلات
- تحریک پذیری و عصبانیت
- پرخاشگری
- افسردگی
- نوسانات خلقی و احساسی
- عدم توانایی تمرکز
پس از اینکه نشانه‌های اولیه کاهش پیدا کرد، علائم شدید و طولانی‌تری ظاهر میشوند:
- ضربان قلب سریع
- فشار خون بالا
- تنگی مردمک چشم
- حالت تهوع
- استفراغ
- دل درد
- اسهال
- خستگی
- پارانویا(توهم و بدبینی)
- بیش فعالی
اگرچه این مرحله سخت‌ترین مرحله ترک مواد مخدر است، اما این علائم در طول زمان همانطور که بدن به زندگی بدون مواد مخدر عادت می‌کند کاهش می‌یابد. این علائم شدید و جسمی در طی ۳ یا ۴ روز بهتر میشوند و حدود یک هفته بعد ، احساس شما به حالت عادی بازمی‌گردد.
سم زدایی مواد مخدر
سم زدایی یک فرایند طبیعی و فیزیکی است که تمام سموم را از بدن پاک می‌کند. سم زدایی اولین مرحله درمان می‌باشد و با توجه به شدت وابستگی به مواد مخدر،ممکن است از یک روز تا یک هفته طول بکشد. سم زدایی می‌تواند یک تجربه ناخوشایند باشد چون باید مغز را متقاعد کند که برای عملکرد مناسب نیازی به مواد مخدر ندارد. پس از سم زدایی، ممکن است بدن واکنش فرار داشته باشد، که به عنوان یکی ازعلائم ترک بروز می‌کند. شما نمی‌توانید ، بدون تجربه سم زدایی و از بین بردن مواد مخدر از بدن خود، اعتیاد خود را درمان کنید.
فرآیند سم زدایی شامل سه مرحله اصلی است:
- ارزیابی
- سم زدایی
- انتقال به مراحل بعدی درمان
در مرحله ارزیابی، تیم بالینی بیمار را برای تعیین میزان اعتیاد ارزیابی خواهند کرد. پزشکان تجربه هر فرد از مواد مخدر را منحصر به فرد می‌دانند، بنابراین ما با شما در مورد تجربهتان در مورد مواد مخدر صحبت می‌کنیم، شما چه مدت مواد مصرف کرده اید و چه عوارض جانبی را بیشتر تجربه کرده اید. با استفاده از این اطلاعات، آنها یک برنامه درمانی مخصوص را براساس نیازهای خاص شما طرح ریزی می‌کنند. این طرح ممکن است شامل درمان برای تشخیص دوطرفه باشد،(هنگامی که یک فرد اختلال مصرف مواد و سایر بیماری‌های روانی را به طور همان زمان تجربه می‌کند). در فرایند ارزیابی یک سری آزمایش انجام می‌شود از جمله:
- ارزیابی فردی
- آزمایش خون
- بررسی غربالگری وضعیت بیمار
- ارزیابی پزشکی
- ارزیابی روانشناختی
- ارزیابی ریسک و خطرات
- ارزیابی اجتماعی
در طول مرحله سم زدایی، بهتر است همانطور که بیمار سیستم بدن خود را از مواد مخدر پاک می‌کند تا جایی که امکان دارد راحت باشد. در طول این مرحله بحرانی، پزشکان به دقت هر بیمار را کنترل می‌کنند و از ثبات دارو در بدن اطمینان حاصل می‌کنند. با توجه به تجربه ترک شما، تیم پزشکی ما به شما دارو یا داروهای سم زدا می‌دهند تا به کاهش ناراحتی شما کمک کند.
روشهای مختلفی برای سم زدایی مواد مخدر وجود دارد. بسیاری از افرادی که سعی می‌کنند خودشان مواد مخدر را ترک کنند، یعنی می‌خواهند به طور یکباره و کامل مواد را ترک کنند. با این حال، این یکی از خطرناک‌ترین و کم اثرترین روشها برای مبارزه با این بیماری است. ترک ناگهانی مواد مخدر می‌تواند سیستم را دچار شوک کند و موجب علائم خطرناک مانند تشنج، توهم و سکته شود. به همین دلیل، داروهای تحت نظارت پزشک ترجیح داده می‌شود.
متخصصان همیشه سم زدایی مواد مخدر را در محیط تحت نظارت پزشک توصیه می‌کنند، زیرا این فرایند می‌تواند خطرناک باشد. عوارض شامل استفراغ کردن یا رفتن به داخل ریه‌ها باشد، که منجر به عفونت ریه یا آسیب دیدگی می‌شود. استفراغ بیش از حد، عرق کردن و اسهال نیز می‌تواند باعث کمبود آب بدن ، اختلالات شیمیایی و معدنی و احتمالا تشنج شود.
داروهای ترک مخدر
برخی داروها می‌تواند به کاهش فرایند ترک و سم زدایی کمک کند. با این حال، این داروها ممکن است خطراتی نیز به همراه داشته باشند، پس بهتر است فقط پس از تأیید یک متخصص اعتیاد از آنها استفاده شود. داروهای ترک مواد مخدر معمولی و رایج عبارتند از:
- متادون: متادون, به علت خاصیت تسکین دهنده علائم ترک در طی فرآیند سم زدایی مواد مخدر کاملا شناخته شده است. متادون مانند هروئین و سایر مواد مخدر، با سلولهای مغزی گیرنده مواد مخدر ارتباط برقرار می‌کند. با این تفاوت که متادون احساسات بی‌نظیر در رابطه با مصرف مواد مخدر ایجاد نمی‌کند و باعث می‌شود فرد بیشتر تمایل به برگشت از مواد داشته باشد. بسیاری از پزشکان متادون را به عنوان یک راه حل کوتاه مدت برای کاهش مصرف مواد مخدر توصیه می‌کنند تا گرایش فرد معتاد کاهش یابد. اما بااین اوصاف ،گاهی بسیاری از افراد به خود متادون معتاد میشوند. قبل از اینکه متادون را مصرف کنید، با پزشک یا تیم درمان توانبخشی در مورد خطرات آن صحبت کنید.
- بوپرنورفین : بوپرنورفین یک مسکن نیمه ترکیبی ازمواد مخدر است و همچنین یک داروی تائید شده برای درمان وابستگی به مواد مخدر است. سابوکسون معروفترین نسخه بوپرنورفین برای ترک اعتیاد است و به صورت فیلم(نوار) زیر زبانی در دسترس است. سابوکسون ترکیبی از بوپرنورفین و نالوکسون است ،و برای مواد مخدر سم زدا محسوب می‌شود. همانطور که بوپرنورفین گیرنده‌های مواد مخدر در مغز را فعال می‌کند علائم ترک را متوقف می‌کند، نالوکسون مانع از حالت سرخوشی و سرمستی زیاد از حد در فرد و همینطور مانع از اعتیاد به سابوکسون می‌شود. با این حال، افرادی که از این روش ایمن استفاده می‌کنند، با حل کردن نوارسابوکسون در آب و تزریق آن برای احساس سرخوشی، با این اقدام مبارزه می‌کنند.
- کلونیدین: کلونیدین می‌تواند به درمان برخی از علائم سندرم ترک مواد مخدر مانند اضطراب، آشفتگی، درد عضلانی، عرق کردن، آبریزش بینی ودرد شکم کمک کند.
پزشکان همچنین ممکن است در طی دوره ترک مواد مخدر از داروهای دیگر استفاده کنند تا به کاهش علائم کمک کنند. با توجه به مشکل شما، ممکن است به شما دارویی بدهند تا بی خوابی شما برطرف شود،یا داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب که به افسردگی و اضطراب احتمالی شما کمک کند . شما می‌توانید قرصهای بدون تجویز پزشک را برای درمان تهوع استفاده کنید.
درمان اختلالات همزمان
بیشتر اوقات مصرف مواد با مشکل روحی و روانی یا اختلال دیگری همراه می‌شود. این یک تشخیص دوطرفه است. بیماری‌های روانی همزمان می‌تواند موجب افزایش مصرف مواد بشود که شرایط موجود را بدترخواهد کرد و این دو اغلب با همدیگر اتفاق می‌افتند. در بعضی موارد، اعتیاد به مواد مخدر منجر به شروع بیماری روانی می‌شود. از طرف دیگر، یک بیماری روانی هم می‌تواند باعث شروع اختلال مصرف مواد مخدرشود.
به عنوان مثال، ممکن است احساس افسردگی کنید وبا مصرف مواد مخدر احساس لذت وشادی را تجربه کنید یا ممکن است در مورد مصرف مواد مخدر احساس افسردگی داشته باشید اما همچنان به مصرف دارو ادامه می‌دهید تا بتوانید با آن مقابله کنید.خیلی مهم است که مصرف مواد واختلال روحی همراه با آن را به طور همزمان درمان کنیم.
برخی از بیماری‌های همزمان روحی که در کنار اعتیاد به مواد مخدر اتفاق می‌افتد عبارتند از:
- افسردگی
- اختلالات اضطرابی
- اختلال اضطراب پس از ضربه [PTSD]
- اختلال دو قطبی
- جنون جوانی
- اختلالات اشتها
- اختلال بیش فعالی کمبود توجه (ADHD)