اگر فرد معتادی باور نداشته باشد که اعتیاد به مواد مخدر یک مشکل است بعید است که تغییری در رفتار خود ایجاد کند. حتی اگر آسیب ایجاد شده بوسیله مواد مخدر برای هر کس دیگر واضح و آشکار باشد ممکن است خود فرد متوجه آن نباشد. دلیل آن این است که یکی از نشانه‌های اعتیاد انکار است. فرد ممکن است توضیحات زیادی برای توجیه این آشفتگی‌ها در زندگی خود داشته باشد اما انکار به این معناست که وی قادر نیست مقصر واقعی را تشخیص دهد. از آنجا که فرد قادر به دیدن واقعیات نیست بنابراین انگیزه‌ای برای هشیارماندن ندارد و اگر چنین فردی اعتیاد خود را ترک کند این کار را تنها برای دلخوش کردن اطرافیان خود انجام می‌دهد و بعید است این روند مدت زمان زیادی طول بکشد.
|
در حالیکه بسیاری از ما اعتیاد را به عنوان یک بیماری شرم‌آور تصور می‌کنیم که با دچار شدن به آن فرد شغل و خانه خود را از دست می‌دهد اما حقیقت این است که اعتیاد بسیار بی‌سر و صداتر از آن چیزی است که ما تصور می‌کنیم. داده‌ها نشان می‌دهند که تنها ۱۱ درصد افراد دچار اعتیاد تحت درمان قرار می‌گیرند. در حالیکه افراد بسیاری مجبور می‌شوند با واقعیت اعتیادشان روبرو شوند تعداد بسیار بیشتری از پذیرفتن این واقعیت سر باز می‌زنند و با تداوم مصرف مواد مخدر به سلامتی، روابط و موقعیت مالی خود صدمه وارد می‌کنند. از آنجا که داده‌ها نشان می‌دهند که تنها ۴۰-۵ درصد معتادانی که ترک می‌کنند بدون درمان تخصصی پاک باقی می‌مانند بسیار مهم است که به فرد دچار اعتیاد کمک شود تا اعتیاد خود را تشخیص داده، به سمت پذیرش آن پیش برود و در نهایت درمان شود. |
کلینیک ترک اعتیاد دکتر استکی با سالها تجربه و تخصص در زمینه درمان مشکلات اعتیادی آماده ارائه خدمات مشاوره و درمان دراین زمینه می باشد. لطفا جهت کسب اطلاعات بیشتر و رزرو نوبت با شماره ما تماس حاصل فرمایید.
انکار چیست؟
انکار به عدم پذیرش حقیقت یا واقعیت اطلاق می‌شود. در روانشناسی، انکار نوعی مکانیسم دفاعی است که افراد به صورت ناخودآگاه به وسیله آن جنبه‌هایی از واقعیت را که دوست ندارند پس می‌زنند. افراد دچار اعتیاد به الکل یا مواد مخدر به دلیل انکار آگاهی اندکی نسبت به وضعیت خود دارند. بیشتر افراد حداقل سطحی از انکار را درباره چیزهایی که حس خوبی به آن ندارند تجربه می‌کنند اما در فرد معتاد انکار شکل سخت‌تری به خود می‌گیرد که نفوذ به آن می‌تواند دشوار باشد.
انکار راهی برای مقابله
یک مکانیسم دفاعی نوعی استراتژی ناخودآگاه روانی است که افراد از آن برای کنارآمدن با واقعیت و محافظت از عزت نفس خود استفاده می‌کنند. توانایی افراد برای محافظت از خود به این روش می‌تواند مفید واقع شود اما گاهی اوقات این مکانیسم دفاعی افراد را از لذت بردن از زندگی محروم می‌کند. یکی از رایج‌ترین مکانیسم‌های دفاعی انکار است. افراد معتادی که از انکار رنج می‌برند از اعتراف به اینکه مشکل دارند سر باز می‌زنند. زمانی که افراد معتاد از مکانیسم انکار استفاده می‌کنند دروغ نمی‌گویند. انکار در آنها می‌تواند آنقدر قوی باشد که اجازه ندهد فرد ببیند مشکل واقعی اعتیاد به مواد مخدر است.
مزایای انکار به عنوان مکانیسم مقابله
انکار به عنوان یک مکانیسم مقابله می‌تواند مفید باشد زیرا:
- کمی فرصت برای فرد فراهم می‌کند تا بتواند با رویدادهای چالش برانگیز زندگی خود سازگار شود.
- مانع اتخاذ تصمیمات شتاب‌زده و ناگهانی توسط فرد می‌شود.
- از عزت نفس فرد در برابر هر چیزی که رنج زیادی برای وی به وجود می‌آورد محافظت می‌کند.
زندگی با انکار همیشه چیز بدی است که رنج زیادی ایجاد می‌کند. این به ویژه در مواردی که افراد از انکار به عنوان ابزاری برای ادامه مصرف الکل یا مواد مخدر استفاده می‌کنند بسیار صدق می‌کند.
توجیهات برای سوء مصرف مواد مخدر
فرد معتاد استاد استفاده از انکار برای دفاع از سوء مصرف مواد مخدر است. این افراد توجیهات زیادی درباره اینکه چرا زندگیشان آشفته است دارند:
- مشکل واقعی سایر کسانی است که او را قضاوت می‌کنند.
- خانواده به آنها استرس زیادی وارد می‌کنند و آنها برای رهایی از این استرس به مصرف الکل و مواد مخدر روی می‌آورند.
- شغلی دارند که از آن متنفرند و رئیسی که زندگی را به کام آنها تلخ کرده است.
- زندگی بدون الکل و مواد مخدر خیلی کسل‌کننده است.
- نداشتن فرصت‌های شغلی مشکل واقعی است.
- افرادی که الکل یا مواد مخدر مصرف نمی‌کنند غیرطبیعی، امل و خشک هستند.
- دولت کشور را به ویرانی کشانده و به همین دلیل است که زندگی آنها اینقدر پر از نکبت و بدبختی است.
- تقصیر هواست!!
- علت اصلی این است که آنها همسر یا شوهر ندارند.
فرد معتاد قادر است توجیهات زیادی برای رفتارش داشته باشد. انکار آنها این اطمینان را به وجود می‌آورد که هیچگاه نتوانند منشا واقعی مشکلاتشان را ببینند. با گذر کردن از مرحله انکار است که فرد به بینش درستی درباره واقعیت موقعیتی که در آن قرار گرفته دست پیدا می‌کند.
انکار و کتمان حقایق در اعتیاد
افراد دچار اعتیاد برای تقویت ویژگی انکار در وجود خود کاملا مهارت دارند. یک فرد الکلی ممکن است به علت بیماری نتواند در یک فاصله زمانی خاص الکل مصرف کند. اما ممکن است این را به عنوان دلیلی برای داشتن کنترل روی روند نوشیدن خود در نظر بگیرد. مثلا اگر افراد معتاد یک هفته را بدون مصرف الکل یا مواد مخدر سپری کنند این را عنوان دلیلی برای الکلی یا معتاد نبودن خود در نظر می‌گیرند و سایر جنبه‌های زندگیشان را که بر اعتیاد آنها دلالت می‌کند نادیده می‌گیرند. فرد معتاد از این حقیقت ناقص به موازات انکار به عنوان توجیهی برای تداوم سوء مصرف مواد مخدر خود استفاده می‌کند.
چه زمانی معتادان به مواد مخدر به انکار خود پایان خواهند داد؟
معمولا فرد معتاد زمانی می‌تواند از مرحله انکار عبور کند که به ته خط برسد. این به این معناست که زندگی آنها آنقدر به هم می‌ریزد که دیگر قادر به نادیده‌گرفتن واقعیت نیستند. رسیدن به ته خط بینشی را برای فرد فراهم می‌کند تا بتواند با دیدن واقعیات و مشکلات زندگی خود از سایرین کمک بگیرد. اگر فرد معتاد نتواند به این آگاهی و بصیرت دست پیدا کند به راحتی به مرحله انکار برمی‌گردد.
رسیدن به ته خط به معنای از دست دادن همه چیز نیست. برای برخی افراد دچار اعتیاد مانند این است که فرد سوار آسانسور است و به سمت پایین حرکت می‌کند. این به خود فرد بستگی دارد که می‌خواهد کدام طبقه از آسانسور پیاده شود. رسیدن به پایین‌ترین طبقه به معنای مرگ است. پس هر چه زودتر فرد از مرحله انکار واقعیت عبور کند بهتر است.
به فردی که دچار انکار است چه باید گفت
به هیچ‌وجه صحبت کردن درباره مسئله‌ای اینقدر شخصی و حساس مانند مصرف الکل و سوء مصرف مواد مخدر راحت نیست بنابراین بسیار اهمیت دارد که اگر کسی از اعضای خانواده مست است یا مواد مخدر مصرف کرده در این باره با او صحبت نکنیم. آنها قادر نیستند توجهشان را به سمت شما جلب کنند و ممکن است به دلیل مصرف مواد یا الکل عصبی شوند. زمانی که موقع مناسب فرا رسید از گفتن آنچه درست است ابایی نداشته باشید. مهم‌ترین قسمت مکالمه ابراز نگرانی شما نسبت فرد مورد علاقه‌تان به شیوه‌ای صادقانه و دلسوزانه است.
چنانچه می‌خواهید با دوست یا یکی از اعضای خانواده خود که گرفتار اعتیاد است صحبت کنید بهترین موقع، زمانی است که وی ذهنی روشن و بدون تاثیر مواد مخدر داشته باشد. اگر بتوانید زمانی با وی صحبت کنید که به تازگی با عواقب سوء مصرف مواد مواجه شده باشد و فرد احساس پشیمانی داشته باشد بیشترین تاثیر را روی او خواهید داشت. شما می‌توانید در این صحبت فردی را همراه خود ببرید که به اندازه شما نگران فرد معتاد است یا از وجود فردی استفاده کنید که ترک کرده، مثلا عضوی از الکلی‌های گمنام یا یک گروه بهبودی مشابه.
چطور از شر انکار خلاص شویم
چیزی که خلاص شدن از شر انکار را اینقدر دشوار می‌کند این است که فرد متوجه انکار در وجود خود نیست. در زیر به تعدادی از مواردی که به فرد کمک می‌کنند تا از مرحله انکار عبور کند اشاره می‌شود:
- یک درمانگر اعتیاد آموزش دیده به افراد معتاد کمک کند تا مشکل خود را بپذیرند. آنها از تکنیکهای مختلفی استفاده می‌کنند تا فرد معتاد امکان آگاهی از موقعیت خود و روبرو شدن با آن را پیدا کند.
- حتی اگر فرد متقاعد شده که معتاد نیست باز هم شرکت در جلسات دورهمی بهبودی می‌تواند مفید باشد. چرا که ممکن است چیزی در این جلسه‌ها بشنود که او را به خود بیاورد.
- صحبت کردن با افرادی که ترک کرده‌اند می‌تواند به فرد دچار اعتیاد کمک کند تا بتواند فراتر از انکار خود با واقعیت روبرو شوند. معتادان سابق ذهنیت سایر افراد معتاد را می‌دانند بنابراین بهتر می‌دانند که چه حرفی را بزنند بهتر است.
- اگر فرد معتاد عواقب رفتار خود را نبیند می‌تواند در انکار باقی بماند و معمولا این عواقب منفی اعتیاد هستند که باعث می‌شوند فرد به ته خط برسد.
- مطالعه مطالب آموزشی راجع به اعتیاد و ریکاوری می‌تواند برای کمک به افراد در دیدن انکارشان بسیار مفید واقع شود.
انکار در ریکاوری
ممکن است فرد اعتیاد خود را ترک کرده باشد ولی هنوز در انکار زندگی کند. چنانچه فرد نتواند بر این مشکل غلبه کند دچار سندروم dry drunk (مستی خشک) می‌شود. انکار در ریکاوری می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- این عقیده که زمانی که اعتیادشان را ترک کنند همه چیز روبه‌راه می‌شود. آنها نمی‌پذیرند که ترک الکل یا مواد مخدر تنها آغاز یک زندگی بهتر است.
- این عقیده که مصرف مواد مخدر تا حدی که بتوانند هشیاری خود را حفظ کنند اشکالی ندارد.
- این عقیده که فرد تصور می‌کند منحصربفرد است باعث می‌شود شخص انکار کند آنچه برای سایر افراد در دوره ریکاوری صدق می‌کند در مورد او نیز همینطور است. در واقع شخص تصور می‌کند با بقیه متفاوت است.
- امتناع از اذعان به داشتن ولع نسبت به مصرف مواد مخدر یا نوشیدن الکل یا صحبت کردن درباره آن ممکن است به این معنا باشد که فرد مجددا به سمت مصرف کشیده می‌شود.
- امتناع از اعتراف به اینکه مشکلاتی در زندگیشان دارند.
- افراد در ریکاوری می‌توانند به سایر انواع اعتیاد مانند اعتیاد به کار و ورزش گرفتار شوند. آنها از انکار برای نادیده‌گرفتن اثر مخرب دلمشغولی جدیدشان استفاده می‌کنند.