با توجه به ماهیت سوء مصرف مواد، این موضوع که درمان اعتیاد به مواد مخدر کار آسانی نیست، اصلا چیز عجیبی نمی‌باشد. بسیاری از مواد باعث ایجاد تحمل در فرد می‌شوند، به این معنی که افرادی که از این مواد استفاده می‌کنند باید برای رسیدن به اثر مورد نظر، دوز بیشتری را مصرف کنند. مصرف دوزهای بیشتر یا استفاده مکرر از مواد بطور قابل ملاحظه‌ای خطر اوردوز را افزایش می‌دهد. به همین دلیل است که بسیاری از روش‌های درمانی شامل تمرکز بر پرهیز یا اجتناب از مصرف مواد مخدر می‌باشند. علاوه بر این، در اوایل دوره بهبودی احتمال لغزش وجود دارد. اقدامات متعددی وجود دارند که فرد می‌تواند برای مقابله با احتمال بازگشت به اعتیاد و کمک به اطمینان از پرهیز انجام دهد از جمله ارزیابی اعتیاد به مواد مخدر.
|
ارزیابی اعتیاد به مواد مخدر می‌تواند اولین مرحله در شناسایی سوء مصرف مواد و درمان آن و نیز اولین مرحله در فرایند بهبودی باشد. با اینکه ارزیابی ممکن است در طول درمان یک فرد بازبینی شود، اما تعیین مشکلات اساسی و عوامل محیطی که فرد با آن‌ها کار می‌کند، اهمیت بسزایی دارد. با استفاده از این اطلاعات، یک مرکز مراقبت‌های پزشکی می‌تواند به طور مناسبی روش‌های درمانی برای کمک به هر فرد را پیشنهاد کند. |
کلینیک ترک اعتیاد دکتر استکی با بهره‌گیری از کادری مجرب و متخصص در زمینه درمان مشکلات اعتیادی آماده ارائه خدمات مشاوره و درمان به شما می‌باشد. لطفا جهت کسب اطلاعات بیشتر و رزرو نوبت با شماره ما تماس حاصل فرمایید.
ارزیابی اعتیاد چیست؟
برای کسانی که در معرض خطر ابتلا به یک مشکل جدی ناشی از مصرف الکل یا مواد مخدر هستند، شناسایی نشانه‌های هشداردهنده‌ی اولیه می‌تواند برای تغییر عادات نوشیدن منفی یا سوء مصرف مواد مخدر کافی باشد. ارزیابی اعتیاد می‌تواند شواهد عینی لازم برای تغییر تصمیم شخص در مورد درمان را ارائه دهد. ارزیابی‌ها شامل مصاحبه‌هایی هستند که می‌توانند توسط پزشک، یک عضو خانواده، والدین، دوست یا همکار انجام شوند. اساسا ارزیابی‌ها شامل یک سری سوال هستند که به شناسایی علائم هشداردهنده سوء مصرف مواد کمک می‌کنند. برخی از شاخص‌ها ممکن است شامل تواتر مصرف (یعنی روزانه، ماهانه یا سالانه) یا مدت مصرف (یعنی اعتیاد چه مدت وجود داشته است) باشند.
چه نوع ارزیابی‌هایی وجود دارند؟
آزمایشات بالینی ممکن است تنها به صورت پرسش در مورد دفعات مصرف مواد مختلف توسط فرد و پاسخ‌هایی چون هیچگاه تا روزانه و ماهانه باشند. در صورتی که فرد هر روز یا بیشتر اقدام به مصرف مواد مخدر می‌کند، این فرد با خطر بالای اعتیاد در نظر گرفته می‌شود.
برخی از ارزیابی‌ها ممکن است عمیق‌تر باشند، و شامل یک سری سوال هستند که فرد بر اساس پاسخ‌ها امتیازدهی می‌شود. سپس خطر اعتیاد بر اساس یک جدول مشخص می‌گردد.
سایر ارزیابی‌ها شامل سابقه سوء مصرف فرد، سابقه سلامتی، سابقه خانوادگی سوء مصرف مواد و سن می‌باشند و ممکن است در مورد هرگونه اختلالات روانی فعلی نیز سوالاتی پرسیده شود که تمام این موارد می‌توانند در خطر ابتلا به اعتیاد نقش داشته باشند. ارزیابی‌هایی نیز وجود دارند که می‌توانند میزان اعتیاد فرد در طی ۱۲ ماه گذشته را اندازه‌گیری کنند. سوالاتی که برای این ارزیابی‌ها پرسیده می‌شوند عبارتند از:
- آیا در ۱۲ ماه گذشته از موادی به غیر از داروهای تجویزی استفاده کرده‌اید؟
- آیا می‌توانید یک هفته از مواد استفاده نکنید؟ یا ۱ روز؟
- آیا همزمان از بیش از یک ماده مخدر استفاده می‌کنید؟
- آیا تا به حال به علت استفاده از مواد مخدر دچار اوردوز شده‌اید؟
- آیا قادر به توقف مصرف مواد مخدر در هر زمان که تمایل دارید هستید؟
- آیا تا به حال در مورد استفاده از مواد مخدر احساس پشیمانی کرده‌اید؟
- آیا کسی از نزدیکان شما مثلا خانواده از مصرف مواد مخدر توسط شما شکایت می‌کند؟
- آیا احساس می‌کنید که مصرف مواد مخدر توسط شما باعث ناامیدی و سرافکندگی خانواده‌تان شده است؟
- آیا تا به حال کار غیر قانونی برای به دست آوردن مواد مخدر انجام داده‌اید؟
- آیا تا به حال هنگام قطع مصرف مواد، علائم ترک را تجربه کرده‌اید؟
- آیا تا به حال به علت مصرف مواد مخدر دچار عوارض جانبی (مانند از دست دادن حافظه، بیماری‌های مسری، رعشه و غیره) شده‌اید؟
برخی از ارزیابی‌ها ممکن است برای نوجوانان بکار گرفته شوند و توسط والدین یا پزشکان انجام شوند. سوالات شامل بسیاری از سوالات مشابه برای بزرگسالان است، اما برخی از سوالات بیشتر مختص نوجوانان هستند. نمونه‌هایی از سوالاتی که در ارزیابی سوء مصرف مواد در نوجوانان پرسیده می‌شود عبارتند از:
- آیا تا به حال به خاطر مصرف مواد مخدر دوستان خود را از دست داده‌اید؟
- آیا تا به حال به علت مصرف مواد مخدر در مدرسه مشکلی داشته‌اید؟
- آیا تا به حال به علت مصرف مواد مخدر از درس و مدرسه عقب افتاده‌اید؟
- آیا برای استفاده از مواد مخدر دستگیر شده‌اید؟
- آیا تا به حال از کسی خواسته‌اید که برای درمان به شما کمک کند؟
روش‌های ارزیابی مختلفی وجود دارند. ابزار مورد نیاز ممکن است بسته به شرایط شما یا صلاحدید پزشک تغییر کنند.
انجام ارزیابی اعتیاد
ارزیابی اعتیاد برای کمک به تعیین اینکه آیا شما به یک ماده اعتیاد دارید یا خیر، استفاده می‌شود. قبل از اینکه برای ارزیابی اعتیاد از شما سوال پرسیده شود، ممکن است از خودتان بپرسید آیا من به مواد مخدر و الکل اعتیاد دارم؟ پزشک باید آزمایشاتی را برای تعیین شدت علائم شما انجام دهد.
فرایند ارزیابی اعتياد به مواد مخدر
ابتدا، فرد باید علائم را داشته باشد یا برای کنترل مواد مخدر و الکل تحت غربالگری قرار بگیرد تا ارزیابی اعتیاد انجام شود. بنابراین اگر شما یا یکی از نزدیکانتان از علائم سوء مصرف مواد مخدر یا الکل رنج می‌برید، باید در زمان بروز علائم با یک مرکز ارائه‌دهنده مراقبت پزشکی تماس بگیرید. بعد از اینکه به مرکز مراقبت پزشکی مراجعه می‌کنید، یک پزشک، روانشناس یا روانپزشک می‌تواند یک ارزیابی مختصر انجام دهد. این ارزیابی اطلاعات مهمی مانند میزان مصرف مواد مخدر یا الکل را مشخص می‌کند. مدت زمان الگوهای مصرف مواد مخدر نیز می‌توانند از طریق این ارزیابی مشخص شوند. برخی موارد دیگر نیز در طول این ارزیابی کوتاه بررسی می‌شوند، از قبیل مشکلاتی که فرد در ارتباط با سلامتی، قانونی یا محیط‌های اجتماعی خود در ۱۲ ماه گذشته با آن‌ها مواجه شده است. اگر یک مشکل روانی یا درمان در گذشته رخ داده باشد، مورد بررسی قرار می‌گیرد. داروها، شرایط فرد و احتمال بارداری و سایر شرایط پزشکی همگی در ابتدای فرآیند مورد توجه قرار می‌گیرند.
پس از آن، پزشک می‌تواند تصمیم بگیرد که آیا این فرد در معرض خطر وابستگی قرار دارد یا مشکوک به سوء مصرف مواد است. بیماری‌های دیگر نیز ممکن است مورد توجه قرار گیرند، که باعث می‌شود متخصص بیمار را تحت یک ارزیابی دقیق و کامل قرار دهد. با این حال، در صورتی که بیمار تنها در معرض خطر سوء مصرف مواد مخدر یا الکل باشد، مداخله مختصری صورت می‌گیرد. اگر مداخله ناموفق باشد، بیمار برای ارزیابی دقیق و کامل ارجاع داده می‌شود. در صورت موفقیت آمیز بودن، بیمار تنها باید جلساتی را طی کند که می‌توانند از بازگشت و اختلالات مربوط به الکل یا مواد مخدر جلوگیری کنند.
یک ارزیابی دقیق و کامل می‌تواند اطلاعاتی را که تیم پزشکی برای تعیین اختلال سوء مصرف مواد نیاز دارند در اختیارشان قرار دهد. در این مرحله بیمار ممکن است از درمان خودداری کند. در این صورت، فرد برای یک مداخله‌ی مختصر و کوتاه فرستاده می‌شود و در صورت نیاز توسط پزشکان تحت نظر قرار می‌گیرد. اگر بیمار موافقت کند که برای اعتیاد به مواد مخدر یا الکل درمان شود، یک برنامه درمانی تخصصی برای کمک به وی ایجاد می‌شود. پس از تهیه برنامه‌ی درمانی، فرد باید دوره‌های توانبخشی و سم زدایی را بگذراند یا تا زمانی که پاک شد بستری شود. پس از آن، تیم پزشکی به منظور جلوگیری از بازگشت به اعتیاد همچنان بیمار را تحت نظر قرار می‌دهند.
ارزیابی دقیق و کامل می‌تواند ۹۰ دقیقه یا بیشتر طول بکشد، در حالیکه ارزیابی اصلی ممکن است کمتر از یک ساعت بطول بیانجامد. به طور معمول، پزشکان مراقبت‌های اولیه از بیماران می‌خواهند که برای ارزیابی به متخصصین مراجعه کنند، زیرا یک پزشک مراقبت‌های اولیه به طور خاص برای ارائه خدمات در ارتباط با سوء مصرف مواد مخدر آموزش ندیده است. یک ارزیابی اولیه می‌تواند اطلاعات پایه را در اختیار پزشکان قرار دهد. پس از آن، مداخله پزشکی و درمان مناسب را می‌توان با استفاده از داروها، درمان و روش‌های دیگر تعیین کرد. بیماران حداقل برای مشکلات زیست پزشکی و عوارض ناشی از آن‌ها، مشکلات مرتبط با ترک یا مسمومیت‌زدایی حاد، نگرانی‌های عاطفی یا رفتاری مانند رفتار تحریک کننده، ضربه‌های روانی یا تغییرات در وضعیت ذهنی، چه بیمار نیاز به درمان را قبول کرده و یا رد کرده باشد، احتمال بازگشت به اعتیاد، و نیز محیط زندگی که فرد در آن بهبود می‌یابد، مورد ارزیابی قرار می‌گیرند.
آیا ارزیابی می‌تواند برای هر چیز دیگری مورد استفاده قرار گیرد؟
غربالگری‌های اعتیاد معمولاً برای شناسایی علائم اولیه اختلال سوء مصرف مواد استفاده می‌شوند، اما ارزیابی متخصص نیز ممکن است برای شناسایی علائم و شدت ترک اعتیاد مورد استفاده قرار گیرد. نمونه‌ای از ارزیابی ترک مواد مخدر توسط متخصص، اندازه گیری اضطراب، تحریک‌پذیری، مور مور، ضربان قلب، گشادی مردمک، بی‌قراری (برای مثال قابلیت بی حرکت نشستن)، دردهای استخوان و مفصل، آبریزش بینی یا آمدن اشک از چشمان، ناراحتی دستگاه گوارش (مانند استفراغ یا اسهال)، لرز و خمیازه می‌باشد. هر یک از این موارد با مقیاس یک تا پنج ارزیابی می‌شوند، بطوری که ۵ نشان دهنده‌ی شدت بالای علائم و ۱ نشان دهنده‌ی کمترین شدت است. از آنجایی که علائم ترک مواد مخدر شبیه به عفونت شدید آنفولانزا است، غربالگری در حین ارزیابی پزشکی می‌تواند به بررسی سریع امکان وجود عفونت و کمک و مداخله پزشکی مناسب برای بیمار کمک کند.
اگر در معرض خطر سوء مصرف مواد هستید، چه کاری باید انجام دهید؟
ارزیابی‌ها جهت کمک به جلوگیری از اعتیاد انجام می‌شوند، بنابراین در صورتی که شما یا یکی از نزدیکانتان در خطر سوء مصرف مواد مخدر هستید نباید ناامید شوید. اگر یکی از نزدیکانتان در معرض خطر است، ممکن است لازم باشد با وی صحبت کنید. هرچند، زمان و مکان می‌توانند عوامل مهمی در چنین گفت‌گویی باشند. افرادی که مبتلا به سوء مصرف مواد هستند، دچار تغییراتی در مواد شیمیایی مغز می‌شوند که باعث می‌شود دائما به دنبال مصرف مواد مخدر باشند و زندگی خود را بر اساس اعتیاد خود تنظیم کنند. بنابراین، یک فرد معتاد ممکن است آماده‌ی صحبت کردن درباره اعتیاد نباشد، اما این کار اولین گام در دریافت کمک مناسب است. گفت‌گو را در یک محیط کم استرس شروع کنید، و درصورت امکان مکالمه خصوصی داشته باشید و زمان زیادی را برای این منظور اختصاص دهید.
در صورتی که فرد برای درمان آماده باشد، مرحله‌ی بعدی ارتباط با مراکز درمانی و یافتن محل و روش بازیابی مناسب خواهد بود. افرادی که از سوء مصرف شدید مواد مخدر رنج می‌برند، ممکن است برای درمان نیاز به بستری شدن داشته باشند، این بدان معنی است که فرد باید در یک مرکز ترک اعتیاد با رسیدگی و حمایت افراد حرفه‌ای بماند. روش‌های درمان از مشاوره و رفتار درمانی تا دارو، درمان جایگزین و مراقبت‌های طولانی متغیر هستند. هر درمانی که انتخاب می‌کنید، داشتن حمایت یک تیم حرفه‌ای می‌تواند در طول این مسیر بسیار مفید واقع شود.